Bước quân hành "độc nhất vô nhị" của tướng quân Nguyễn Sơn (Phần I)

Thứ sáu, 17/10/2008, 07:00 GMT+7

Trong lịch sử quân đội nhân dân Việt Nam buổi đầu lập quốc có hai danh tướng có số phận hết sức đặc biệt, đó là Nguyễn Bình và Nguyễn Sơn. Trong kháng Pháp, nếu như tướng Nguyễn Bình là thủ lĩnh quân sự ở Nam Bộ thì tướng Nguyễn Sơn là thủ lĩnh ở Trung Bộ. Sau một thời gian dài gần như không được nhắc đến, gần đây tên tuổi và công nghiệp của hai ông đã xuất hiện trên một số sách báo. Vừa qua, lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh của hai ông cũng đã được tổ chức trang trọng. Riêng Nguyễn Sơn, tên thật Vũ Nguyên Bác, bí danh Hồng Thủy, sinh ngày 01.10.1908 ở làng Kiêu Kỵ thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội.

Mang chí khí ngang tàng cùng lòng yêu nước sôi sục, Nguyễn Sơn từ bỏ danh vọng trước mắt, sang Quảng Châu hoạt động cách mạng dưới sự dẫn dắt của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, rồi trở thành danh tướng “độc nhất vô nhị”: được cả hai quốc gia Việt Nam và Trung Quốc phong tướng, và là vị tướng nước ngoài duy nhất của Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc. Chẳng những là nhà quân sự bẩm sinh, mà ông còn là nhà văn hóa uyên thâm, từng biên soạn, dịch thuật xuất bản mười hai tác phẩm giá trị trên nhiêu lãnh vực; thu phục dưới “trướng” mình đông đảo các nhà trí thức, văn nghệ sĩ tài năng. Vị anh hùng của Vạn lý trường chinh Lưỡng quốc tướng quân Nguyễn Sơn Ngày 01.10.2008, tại lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh tướng Nguyễn Sơn (Hồng Thủy) do Hội Khoa học lịch sử Việt Nam và Viện Bảo tàng cách mạng Việt Nam tổ chức ngày, Tùy viên quân sự Đại sứ quán Trung Quốc tại Việt Nam Trần Tiều Vi khẳng định: "Tướng Nguyễn Sơn là trường hợp hiếm thấy trong lịch sử, có những cống hiến to lớn cho sự nghiệp cách mạng của nhân dân hai nước Trung Quốc và Việt Nam". Thời niên thiếu, Vũ Nguyên Bác hay còn gọi Vũ Hồng Tú đã từng có dịp lưu học ở kinh đô ánh sáng Paris của nước Pháp và gặp gỡ Nguyễn Ái Quốc. Nền văn hóa phương Tây với vẻ hoành tráng độc đáo của nó bước đầu thâm nhập tâm hồn cậu bé phương Đông vốn được dạy dỗ trong khuôn phép. Năm 1925, chàng trai Vũ Nguyên Bác đột ngột bỏ trường sư phạm Bắc Kỳ, bí mật sang Quảng Châu, Trung Quốc. Bạn bè ngạc nhiên. Gia đình không hề hay biết. Với bí danh Lý Anh Tự, chàng trai Hà Nội yêu nước đã cùng Lý Tự Trọng, Lý Tống (Phạm Văn Đồng),... được Lý Thụy (Nguyễn Ái Quốc) truyền thụ lý tưởng cách mạng, bắt đầu thực thi giấc mộng tang bồng cho thỏa chí nam nhi. Bấy giờ, Lý Thụy là thư ký của Borodin bạn thân Tôn Trung Sơn. Nhờ sự giới thiệu của Lý Thụy, Lý Anh Tự cùng hai mươi thanh niên Việt Nam nữa vào học khóa bốn trường quân sự Hoàng Phố (do Tôn Trung Sơn sáng lập năm 1924) và tỏ rõ là học viên rất xuất sắc. Bằng sự cần cù và trí thông minh hiếm có, vị tướng tương lai đã tự học và sử dụng dần thông thạo bốn ngoại ngữ Pháp, Anh, Hoa, Nga. Đồng thời, ông cũng tốt nghiệp khóa hai lớp huấn luyện cán bộ thanh niên cách mạng Việt Nam do Nguyễn Ái Quốc tổ chức. Tháng 8 năm 1927, Nguyễn Sơn gia nhập Đảng Cộng sản Trung Quốc. Dưới cái tên mới Hồng Thủy, ông trở thành chiến sĩ quốc tế trong quân đội nhân dân Trung Hoa, tham gia cuộc khởi nghĩa Quảng Châu do Trương Thái Lôi và Diệp Đình lãnh đạo. Khởi nghĩa thất bại, Hồng Thủy bí mật sang Thái Lan làm công tác Việt kiều. Đến năm 1929, ông mới trở lại Trung Quốc, hoạt động ở Quảng Đông, tham gia năm cuộc chiến chống "vây tiễn" của quân đội Quốc dân đảng tấn công Hồng quân. Hóa thân vào cuộc Vạn lý trường chinh vĩ đại trong mười năm, “Từ Giang Tây lên Thiểm Cam Ninh - Ăn tuyết nằm sương mặt đầy máu bụi”, tài năng Nguyễn Sơn đã bộc lộ một cách thuyết phục. Các chiến hữu thân cận phải thốt lên rằng: “Hồng Thủy mà nói thì đến con kiến trong lỗ cũng phải bò ra...”. Tài diễn thuyết của ông thu phục hàng triệu nhân tâm, bằng nghệ thuật hùng biện, kiến thức lịch sử - văn hóa thâm hậu và sự am tường các thổ ngữ, phương ngôn lẫn phong tục người dân từng vùng. Khởi đầu cuộc trường chinh gian khổ và máu lửa với 72 vạn Bát lộ quân, từ Hoa Nam lên Hoa Bắc, đánh hàng trăm trận với quân Tưởng; đến khi kết thúc trong hào quang chiến thắng chỉ còn lại 7,2 vạn quân. Nghĩa là chín phần mười quân số đã vĩnh viễn ngã xuống. Nhờ tài trí khác thường, Hồng Thủy mới may mắn tồn tại sau nhiều lần thoát hiểm trong đường tơ kẽ tóc. Một lần trên đường hành quân đến Tây Khang, đơn vị của Hồng Thủy bị đánh tơi bời trước quân địch đông bội phần. Nhiều chiến sĩ hy sinh. Đội ngũ tan tác. Hồng Thủy đơn phương độc mã tìm cách lặn lội về Diên An. Với tài ăn nói, am hiểu nhiều thổ ngữ, tinh thần lạc quan xem thường gian khổ, ông kiên trì kiếm sống bằng nhiều nghề khác nhau để cuối cùng về đến thủ đô kháng chiến Diên An sau hơn một năm lưu lạc trước sự ngạc nhiên, khâm phục, mừng vui của đồng đội. Tướng Nguyễn Sơn và phu nhân Từ một chính trị viên đại đội, Hồng Thủy trở thành trưởng Ban tuyên truyền địa ủy Đảng Cộng sản Trung Quốc vùng Đông Bắc Sơn Tây, tổng biên tập Kháng địch báo của Biên khu Tấn Sát Ký, trưởng Ban tuyên truyền Biên Khu, chính ủy Sư đoàn 34 thuộc Quân đoàn 12, rồi chính ủy Quân đoàn Diên An bảo vệ thủ đô kháng chiến. Ông đóng góp nhiều công sức xây dựng lực lượng Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc lớn mạnh, đánh Tưởng, kháng Nhật. Nhân dân Trung Quốc xem Hồng Thủy như bậc “khai quốc công thần”. Ông cũng được những nhà lãnh đạo cao cấp nhất hết sức trọng vọng. Trong những lần điều động Nguyễn Sơn trở về Việt Nam hay sang lại Trung Quốc công tác, đích thân Chủ tịch Mao Trạch Đông đã điện đàm, thư từ với Chủ tịch Hồ Chí Minh để bàn bạc, trao đổi. Và cũng chính Chủ tịch Mao Trạch Đông đã phát hiện sơ suất khi phong hàm Thiếu tướng cho Nguyễn Sơn chỉ ở cấp sư đoàn chính quy. Gặp Nguyễn Sơn ở Thiên An Môn, hỏi chuyện, Chủ tịch Mao Trạch Đông nhận biết sai lầm và liền đính chính, phong cho vị “khai quốc công thần” hàm Thiếu tướng cấp quân đoàn chính quy. Một vinh dự đặc biệt xứng đáng với tầm vóc người chiến binh quốc tế huyền thoại, từng sát cánh với mình vào sinh ra tử. Thủ lĩnh tài hoa của Liên khu 4 Cuối năm 1945, Nguyễn Sơn về lại Việt Nam sau hai mươi năm xa cách. Đây là thời điểm ông chính thức lấy tên Nguyễn Sơn thay cho tên Hồng Thủy. Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm và giao trọng trách cho người học trò năm xưa của mình: xây dựng và lãnh đạo quân đội lẫn chính quyền trên toàn dải đất Trung Bộ. Nguyễn Sơn lên đường, với hoài bão lớn cống hiến hết sức mình cho Tổ quốc. Và ông đã không phụ lòng tin của Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Trung ương Đảng mong đợi ở mình. Chỉ trong bốn năm ngắn ngủi. Nguyễn Sơn đã lập kế hoạch và thực thi cả hàng núi công việc: tổ chức, xây dựng và lãnh đạo căn cứ địa cùng các lực lượng vũ trang chính quy lẫn dân quân du kích địa phương, hậu phương quân đội, chính quyền kháng chiến đến tận cơ sở. Đồng thời, Nguyễn Sơn còn mở trường huấn luyện, đào tạo cán bộ phục vụ kịp thời cuộc kháng Pháp; tổ chức các cuộc đánh trả, tấn công làm tiêu hao và ngăn chặn bước tiến quân địch, bảo vệ các vùng tự do; giáo dục, tuyên truyền, giác ngộ và dần nâng cao đời sống văn hóa lẫn vật chất cho quần chúng cách mạng trong hoàn cảnh kháng chiến muôn vàn gian khổ. Theo tướng Lê Tự Đồng, Đại hội tập toàn quân ở khu 4 vào thời kỳ này, là một sáng tạo độc đáo của tướng Nguyễn Sơn, trong việc xây dựng lực lượng vũ trang, mở đầu cho các cuộc huấn luyện qui mô toàn quân về sau. Nguyễn Sơn được Chủ tịch Hồ Chí Minh chính thức giao nhiệm vụ: chủ tịch Ủy ban kháng chiến miền Nam Việt Nam, tư lệnh kiêm chính ủy Quân khu 4. Ông cũng là hiệu trưởng Trường Lục quân Quảng Ngãi mà ông Phạm Kiệt (Lê Thùy) là tổng đội trưởng, ông Đoàn Khuê là chính trị viên tổng đội; rồi đích thân lập trường Thiếu sinh quân, tham gia viết giáo trình, giảng dạy, huấn luyện. Từ đây, đã sản sinh nhiều tướng lĩnh cao cấp quân đội ta sau này. Bên cạnh đó, Nguyễn Sơn còn là người khai sinh các sư đoàn lừng danh: Sư đoàn 304 (Thanh Nghệ Tĩnh), Sư đoàn 325 (Bình Trị Thiên)... Trước khi rời miền Trung ra Hà Nội vào năm 1951 để nhận chức Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân, trợ lực cho tướng Nguyễn Chí Thanh - Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị đang bị bệnh nặng, tướng Trần Nam Trung là bạn chiến đấu của tướng Nguyễn Sơn ở Quân khu 4. Lão tướng Trần Nam Trung kể rằng: “Lúc đó, Nguyễn Sơn là cán bộ phụ trách quân sự. Còn tôi phụ trách chính trị. Hai chúng tôi thường gặp gỡ, trao đổi để thống nhất việc chỉ đạo công cuộc kiến quốc, kháng chiến. Là nhà quân sự bẩm sinh, lại được đào tạo chính qui từ trường Hoàng Phố, trải qua cuộc Vạn lý trường chinh ở Trung Quốc, Nguyễn Sơn có nhiều kinh nghiệm xây dựng và chỉ huy các lực lượng vũ trang". (Còn nữa)