Quan Tri châu Lạc Sơn và Hoa hậu xứ Mường

Thứ sáu, 6/3/2009, 07:00 GMT+7

Một trong những nỗi buồn của Chánh quan Lang Quách Vị là Quách Hàm - con trai cả của ông làm quan Tri châu Lạc Sơn lại lấy em gái nuôi làm vợ thứ Tư…

Như phần trên đã đề cập, Chánh quan Lang kiêm Tuần phủ tỉnh Hòa Bình – Quách Vị có 4 người vợ. Vào năm 1903, bà vợ cả Đinh Thị Yên, sinh 1882, xuất thân dòng dõi nhà Lang ở mường Bi, hơn ông một tuổi, sinh ra người con trai cả, đặt tên là Quách Hàm. Theo tập tục truyền đời thì Quách Hàm sẽ thay cha làm lang Cả sau này. Đấy là đối với quy định của Nhà Lang, còn việc ra làm quan hay không, còn tùy thuộc vào sự học và phấn đấu của bản thân Quách Hàm. Tri châu Quách Hàm tại công đường Với tư chất thông minh, thể chất dồi dào, Quách Hàm mỗi lớn, mỗi trưởng thành và mỗi phong độ. Nhất là ông lại được gửi đi học trường Tây ở Hà Nội. Và, mới ngoài 20 tuổi, Quách Hàm đã làm việc ở Tri châu Lạc Sơn. Mỗi lần Quách Hàm lên tỉnh công cán thường nghỉ lại chỗ cha mình là dinh quan Án sát và sau là dinh Tuần phủ. Việc cha mình có một cô con gái nuôi, Quách Hàm biết từ lâu. Chuyện là, trong dinh Tuần phủ có một gia đình phu bếp, chồng là người Hoa tên là Hà Quốc Trung, vợ là người Việt. Do nghiện thuốc phiện nên người đàn ông này phải bán dần con mình đi để lấy tiền mua thuốc phiện hút. Trong số những người con của họ, ông Quách Vị lúc còn là quan Án sát rất quý một cô tên là Hà Thị Tẻo, sinh năm 1917. Ông Quách Vị bỏ ra một số tiền mua cô bé chưa đầy mười tuổi về làm con và đổi họ thành Quách Thị Tẻo. Quách Thị Tẻo như thể sinh ra để trở thành hoa hậu sứ Mường. Khuôn mặt đẹp, nước da trắng, tư chất thông minh hơn người của cô con gái mang dòng máu lai Hoa – Việt. Đã thế Tẻo lại được bố nuôi là quan Án sát, rồi quan Tuần phủ chăm bẵm, được học hành và giao tiếp với con cái các quan Tây nên chẳng mấy chốc, cô đã trở thành người con gái xinh đẹp và thời thượng. Bằng với vẻ đẹp trời cho ấy, Quách Thị Tẻo được rất nhiều công tử con quan, con lang và công chức phong lưu để ý, nhưng cô chưa để lọt mắt xanh một ai. Một dạo, ông Quách Vị thấy con trai trưởng Quách Hàm đang làm việc tại Tri châu Lạc Sơn năng ra tỉnh ngay cả khi không phải công cán. Thì ra Quách Hàm si mê người em gái nuôi từ lúc nào không biết nữa. Vốn tư chất thông minh lại hào hoa, phong nhã, lang cả Quách Hàm đã từng bước chinh phục cô em gái nuôi nổi tiếng xinh đẹp. Biết được cơ sự này, người cha phản ứng gay gắt, cấm không cho họ quan hệ với nhau. Quách Hàm lấy hoa hậu xứ Mường làm vợ thứ Tư Thế nhưng, dù là Quan Tuần phủ, Chánh quan Lang, cha đẻ của con trai, cha nuôi của con gái, Quách Vị cũng không thể ngăn cản được tình yêu của họ. Năm 1932, khi Quách Thị Tẻo vào tuổi 16, cô đẹp một cách ngơ ngác và đầy quyến rũ. Có người nói: Nàng Tẻo mà ra tắm suối thì bờ đá cũng phải nở đầy hoa! Cũng năm đó, người cha nuôi Quách Vị đã đưa Tẻo cùng đi vào Triều đình Huế yết kiến vua Bảo Đại. Thời phong kiến, được dâng lên vua một người con gái đẹp là được nhận một ân sủng, cho dù người con gái ấy là vợ hay là con đẻ của mình. Sau này người ta đồn rằng, chính vì sự kiện ấy mà Chánh quan Lang tỉnh Mường Hòa Bình Quách Vị được vua Bảo Đại ban thưởng áo thụng và mũ cánh chuồn. Vua Bảo Đại còn nói vui, đại ý vua ban cho mũ cánh chuồn là để thay cho đôi tai thật mà ông ấy không có. Những ngày Tẻo kinh lý vào Triều đình Huế cùng bốnuôi, ở nhà Quách Hàm lòng như lửa đốt. Bổn phận của một quan châu nhiều khi xao nhãng. Quách Hàm mong ngày, mong đêm nàng Tẻo sớm trở về. Thế rồi vào năm 1933, vừa 17 tuổi, Quách Thị Tẻo đăng quang Hoa hậu sứ Mường. Các báo Đông Pháp đồng loạt đăng tin và ảnh về sự kiện này. Và, cũng chính thế, Quách Hàm càng thúc tiến nhanh việc lấy Hoa hậu sứ Mường làm vợ. Phải công nhận sức chinh phục của Quách Hàm là ghê gớm. Dù ông đã có tới 3 người vợ, lại hơn kém nhau 14 tuổi, nhưng Hoa hậu sứ Mường Quách Thị Tẻo đã vượt qua mọi rào cản để đến với quan châu Quách Hàm. Lúc đầu họ đi chơi với nhau mỗi dịp Quách Hàm lên tỉnh. Sau thì nàng Tẻo theo Quách Hàm về châu Lạc Sơn. Và họ đã quan hệ với nhau như vợ chồng. Năm 1936, vào tuổi 19, Hoa hậu sứ Mường Quách Thị Tèo chính thức làm vợ thứ Tư của quan Châu Lạc Sơn Quách Hàm. Lại có một chuyện buồn nhưng đáng để suy ngẫm về duyên phận hay định mệnh như sau: Quách Hàm có một người em trai là lang Quách Lu. Người lang em này ngỗ ngược, chuyên mặc đồ Tây và ăn chơi sành điệu. Riêng vợ, Quách Lu đã có tới 17 người (sẽ có dịp trở lại với con người này). Mỗi lần từ tri châu về, Quách Hàm thường lấy thế làm anh để bảo ban Quách Lu, nhưng đâu lại vào đấy. Năm 1937, trong một lần hai bên to tiếng, Quách Lu đã cầm súng đuổi bắn Quách Hàm. Vì bất ngờ, lang anh Quách Hàm chỉ còn biết bỏ chạy về nhà. Ở đằng sau, Quách Lu đã đuổi rất gần. Do khuất một lùm cây, Quách Lu không nhìn rõ Quách Hàm. Vừa chạy vào đến sân, thấy vợ mình là Quách Thị Tẻo bụng chửa to, mặc váy dài, rộng, không ngần ngại, Quách Hàm đã chui vào váy vợ mà ẩn nấp. Ngay sau đó Quách Lu, súng lăm lăm trong tay đuổi tới và chạy thẳng lên nhà sàn tìm bắn Quách Hàm. Lợi dụng khi Quách Lu đang tìm mình trên nhà sàn, Quách Hàm đã thoát ra ngoài an toàn. Hoa hậu xứ Mường Quách Thị Tẻo Cũng lại về chuyện Quách Hàm quyết lấy em nuôi làm vợ dẫn tới việc người cha Quách Vị rất giận. Kể từ khi Quách Vị bị Công sứ Moólơva xúc phạm, từ quan bỏ về ở Đồi Thung, cho đến khi bị ốm nặng cho người khiêng về Chiềng Vang, ông cũng không nói chuyện với con trai cả Quách Hàm. Ngay cả những ngày cuối cùng sắp từ biệt trần gian, con cái, người thân về phục thuốc đầy nhà, Quách Hàm đưa nàng Tẻo và hai con về, Quách Vị cũng chỉ nói chuyện với Quách Thị Tẻo như nói với con gái nuôi ngày xưa. Còn đối với Quách Hàm, ông vẫn giận vì là một quan lang mà đã phá luật lệ nhà Lang, cả gan lấy em gái nuôi làm vợ. Việc tày đình ấy làm muối mặt ông và dòng dõi lang nhà ông. Nhất là, ông – một Chánh quan lang vừa nghỉ hưu. Vì thế, cho đến lúc chết, người cha Quách Vị vẫn không tha thứ cho con trai cả Quách Hàm. Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công. Ban Cán sự tỉnh Hòa Bình cử ông Quách Hàm làm cố vấn. Đến năm 1946, khi cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ, ông Quách Hàm được cử làm Chủ tịch Ủy ban hành chính kháng chiến tỉnh Hòa Bình. Năm 1954, hòa bình lập lại, ông Quách Hàm nghỉ hưu về quê nhà Mường Vang. Năm 1956, ông bị bệnh rồi mất. Phần mộ của ông hiện ở nghĩa trang dòng họ Đống Rổng làng Chiềng Vang xã Tân Lập, huyện Lạc Sơn. Từ một quan Tri Châu, Ông Quách Hàm đã đi theo cách mạng. Trong cuộc kháng chiến chín năm chống thực dân Pháp xâm lược, làm Chủ tịch Ủy ban hành chính kháng chiến, ông đã có công lãnh đạo và vận động thế lực lang đạo và dân chúng ủng hộ cách mạng. Chính nhờ vào đóng góp đó, ông được Chính phủ của Chủ tịch Hồ Chí Minh khen ngợi. Ngày nay, hậu duệ dòng họ Quách ở Chiềng Vang sống hòa đồng cùng bà con dân bản. Nhà Cái của họ bây giờ là một ngôi nhà sàn nhỏ do anh Quách Công Phiếm sinh 1963 – chắt đích tôn cụ Quách Vị, cháu đích tôn ông Quách Hàm đang ở và lo thờ tự. Được đọc sách, được nghe người già kể về đời sống, sinh hoạt của tầng lớp lang đạo người Mường đã nhiều. Nhưng đây là lần đầu tiên tôi được chứng kiến những tấm ảnh gốc về họ Quách mà anh Quách Công Phiếm, cho xem. Theo anh Phiếm, nếu tôi dùng để in báo, thì đây là lần đầu tiên, những bức ảnh này được công bố. Câu chuyện về gia đình quan Lang ấy đến với tôi như một thiên truyện ngắn với đầy tình tiết mâu thuẫn vậy. Lê Va